Palet Seçimi Nasıl Yapılmalı? Yük Kapasitesi ve Boyut Kriterleri
Doğru palet seçimi; ürün güvenliği, depo verimliliği ve taşıma maliyetleri üzerinde doğrudan etkiye sahiptir. Yanlış seçilen bir palet, istif sırasında devrilme riskini artırabilir, forklift operasyonlarını yavaşlatabilir ve sevkiyat başına düşen ürün adedini azaltabilir. Bu nedenle seçim süreci, yalnızca “ölçü” değil; yük profili, raf ve ekipman uyumu, malzeme türü gibi çok boyutlu kriterlere dayanmalıdır.
Bu rehberde önce yük ve hacim analizini ele alacak, ardından yaygın standart palet ölçülerini kıyaslayacağız. Depo/raf sistemlerine uyum ile forklift ekipman uygunluğundan, ahşap–plastik palet tercihi ve sıfır–ikinci el kararına kadar uzanan pratik bir seçim çerçevesi sunacağız. Son bölümde ise standartların yetersiz kaldığı durumlar için özel imalat palet seçeneklerinin değerlendirme ipuçlarını paylaşacağız.
İhtiyaç Analizi: Yük ve Hacim
İlk adım, taşınacak ürünlerin ağırlık, boyut (en–boy–yükseklik) ve ambalaj geometrisinin netleştirilmesidir. Yayılı yük (koliler, kasalar) ile noktasal yük (varil, makine ayağı) palet tabanında farklı gerilmeler oluşturur. Bu nedenle paletin taban kiriş/travers yerleşimi ve blok düzeni yükün temas şekline göre seçilmelidir.
Ağırlık Aralıkları ve Emniyet Katsayısı
Palet seçiminde yalnızca nominal kapasiteye bakmak yeterli değildir. İstif yüksekliği, raf üzerinde bekleme süresi ve dinamik taşıma (forklift hareketi, rampa, konveyör) koşulları için emniyet katsayısı uygulanmalıdır. Örneğin 900–1100 kg aralığında yayılı yük taşıyan bir hat için 1200 kg nominal kapasiteye sahip bir palet, uzun bekleme/raf senaryosunda yetersiz kalabilir.
Hacim ve Konteyner/Trailer Yerleşimi
Ürün–palet birleşimi, konteyner/trailer iç dizilimi ve depo raf kiriş aralıkları ile birlikte ele alınmalıdır. Palet dış ölçüsünün 1–2 cm’lik revizyonu bile, bir sıraya ilave bir koli sığdırarak sevkiyat başına hacim verimini artırabilir. Eğer ürünlerin üst üste istifi planlanıyorsa, paletin üst yüzey düzlemselliği ve köşe dayanımı kritik hale gelir.
Ambalaj ve Sabitleme
Streç, köşe koruyucu ve çemberleme gibi sabitleme yöntemleri; ağırlık merkezinin kaymasını ve raf titreşimlerinden doğan hasarı azaltır. Özellikle hassas ürünlerde, palet–ambalaj ilişkisi prototip yükleme denemeleriyle doğrulanmalıdır.
Standart Palet Ölçüleri – Euro, CP ve Diğer Yaygın Boyutlar
Palet seçiminde en yaygın referanslar Euro (EPAL) ve CP serisi ölçülerdir. Euro palet 1200×800 mm ölçüsüyle perakende ve dağıtımda küresel standart kabul görürken, CP serisi özellikle kimya ve plastik endüstrilerindeki yük biçimlerine göre farklı taban ve ölçü seçenekleri sunar. Bölgesel standartlar (ör. 1200×1000 mm, 1140×1140 mm, 1219×1016 mm/48×40 inç) konteyner ve raf diziliminde farklı avantajlar sağlar.
Yaygın Boyutlar ve Tipik Kullanımlar (Özet)
| Tip | Dış Ölçü (mm) | Taban Yapısı / Giriş | Tipik Kullanım |
|---|---|---|---|
| Euro (EPAL) | 1200 × 800 | Bloklu, 4 yön | Perakende, genel lojistik, raf uyumu yüksek |
| 1200 × 1000 | 1200 × 1000 | Bloklu/perimeter, 2–4 yön | Endüstriyel koliler, bölgesel depolama |
| CP1 / CP6 | 1200 × 1000 | CP6 perimeter taban | Torbalı yükler, big-bag istifleri |
| CP2 | 1200 × 800 | Bloklu, 4 yön | Ambalaj–plastik, EPAL’e yakın akışlar |
| CP3 / CP9 | 1140 × 1140 | Yüksek rijitlik, 4 yön | Varil/IBC, konteyner iç simetri |
| NA 48×40 | 1219 × 1016 | Blok/kanatlı varyantlar | Kuzey Amerika piyasası, genel amaç |
Boyut tercihi; konteyner/trailer yerleşimi, raf kiriş aralıkları ve ürün geometrisi birlikte düşünülerek yapılmalıdır. Aynı yük için 1200×800 yerine 1200×1000 seçimi, istif izinde ve konteyner diziliminde farklı sonuçlar doğurabilir.
Depo ve Raf Sistemlerine Uyum – İstif Yüksekliği ve Ekipman Etkileşimi
Palet ölçüsü ve taban kiriş düzeni, kullandığınız raf sistemi (selective, drive-in, VNA/dar koridor) ve istif yüksekliği ile uyumlu olmalıdır. Kiriş aralıkları, durdurucu mesafeler ve paletin alt yüzey desteği; yükün raf üzerinde uzun süre beklediği senaryolarda devrilmeyi ve göçmeyi önler.
Raf Uyumunda Temel Kriterler
1) Kiriş aralığına uygun taban rijitliği ve blok/travers yerleşimi, 2) Üst yüzey düzlemselliği (üst üste istifte kritik), 3) Palet çıkıntıları ve koridor genişlikleri, 4) Yangın/ sprinkler boşlukları ve etiket görünürlüğü.
İstif Yüksekliği ve Güvenlik
1,6–2,2 m arası istiflerde yayılı yükte bile paletin orta açıklığında sarkma görülebilir. Bu nedenle uzun beklemelerde perimeter taban veya ek traversli yapı tercih edilmesi, köşe dayanımını artıran tasarımlarla birleştirilmesi önerilir. Streç ve köşe koruyucu, sarsıntıda ağırlık merkezinin kaymasını azaltır.
Depo Akışı ile Eşleştirme
Cross-dock ağırlıklı akışlarda hızlı manevra için 4 yön giriş avantaj sağlar. Otomasyonlu konveyör hatlarında silindir aralıkları ile palet alt boşluklarının çakışması gerekir; aksi halde titreşim ve takılma yaşanır. Raf üreticinizin önerdiği kiriş mesafesi ve palet alt yüzey planı tasarım başlangıcı olarak alınmalıdır.
Ahşap vs. Plastik Palet Tercihi – Avantajlar ve Dezavantajlar
Palet malzemesi; kapasite, hijyen, onarım kabiliyeti ve toplam maliyet üzerinde belirleyicidir. Karar verirken kullanım senaryosu, devir hızı, mevzuat ve geri dönüşüm faktörleri birlikte ele alınmalıdır.
Ahşap Palet
Artıları: Esnek ölçü/onarım imkânı, birim maliyetin düşük olması, ağır yüklere uygun yüksek rijitlik, hasarlı parçaların kolay değişimi.
Eksileri: Nem ve yüzey parçacığı (kıymık) riski, hijyen gerektiren sektörlerde ek önlem ihtiyacı, ağırlığın nispeten yüksek oluşu.
Plastik Palet
Artıları: Düz ve hijyenik yüzey, düşük darbe ile partikül üretmez, yıkanabilir, ağırlığı çoğunlukla daha düşüktür; otomasyon ve kapalı devre lojistikte yüksek tekrar kullanımlı akışlara uygundur.
Eksileri: İlk satın alma maliyeti yüksektir; ağır noktasal yüklerde deformasyon riski; kırıldığında onarım seçenekleri sınırlı olabilir.
Hangi Durumda Hangisi?
İhracat ve hijyen kritik (gıda/ilaç) hatlarda plastik; ağır sanayi ve karma akışlarda ahşap çoğu kez daha rasyoneldir. ISPM 15 gerektiren hatlarda ahşap paletler için HT/DB şartı aranmalı; plastik paletlerde ise iade–izlenebilirlik süreçleri netleştirilmelidir. Kapalı devre lojistik (pool) varsa plastik, açık devre ve onarım ihtiyacı yüksekse ahşap avantaj sağlar.
Sonuç ve Hızlı Kontrol Listesi
Doğru palet seçimi; yük profili, raf/ekipman uyumu, malzeme tercihi ve uzun vadeli maliyetlerin bütüncül değerlendirilmesiyle yapılır. Gerekirse özel üretime başvurularak konteyner ve depo verimi maksimize edilebilir. Aşağıdaki kontrol listesi, karar sürecini hızlandırır.
Kontrol Listesi
- Yük Analizi: Ağırlık, ebat, yayılı/noktasal yük, istif yüksekliği doğrulandı mı?
- Standart Ölçü: 1200×800, 1200×1000, 1140×1140 vb. seçenekler konteyner/raf ile test edildi mi?
- Ekipman Uyumu: Forklift/transpalet çatalı ve konveyör silindir aralığına alt yüzey uygun mu?
- Malzeme: Ahşap/plastik kararı; hijyen, onarım ve geri dönüşüm kriterlerine göre verildi mi?
- Sıfır vs. İkinci El: Sınıf, onarım prosedürü ve izlenebilirlik şartları yazıldı mı?
- TCO: Ömür, devir sayısı, hasar/kayıp oranı ve doluluk etkisi hesaplandı mı?
- Özel Tasarım: Gerekliyse pilot seri ile saha testi yapıldı mı?
Tüm kriterler sağlandığında, hem ürün güvenliği hem de lojistik verimlilik birlikte optimize edilir ve toplam maliyetler öngörülebilir hâle gelir.
